شبکه‌های تحقیقات کشاورز به عنوان رویکردی برای هم آفرینی دانش فراگیر[1]

نویسندگان: مری ریچاردسون[2]، ریک کو[3]، فرانک چووا[4]، دایمون کامبوا[5]، کیت ولارد دایر[6]، سارا نامیرمبه[7]، کارولین فیری[8]

منبع:وبسایت اگرواکولوژی ناولج هاب[9]

تاریخ انتشار: 28 ژوئن 2024

مترجم: حمیدرضا زرنگار

هم آفرینی دانش یک اصل اساسی در کشاورزی بوم‌شناختی و گذار  به آن است. محققان و متخصصانی که در اقدامات مرتبط با حمایت و افزایش تنوع زیستی، به حداکثر رساندن استفاده از منابع محلی، بهبود معیشت، تقویت اقتصادهای چرخه ای و همبستگی و افزایش امنیت غذایی مشارکت دارند، به خلق دانش متکی هستند. اما مفید بودن چنین دانشی برای کشاورزان با شرایط متفاوتی که دارند، در گروی پا گرفتن آن با همراهی ذینفعان مرتبط در فرآیندهای مشارکتی و فراگیر خلق دانش است.

بنیاد مک‌نایت[10] از تغییر به سمت تحقیقاتی که بیش تر به اولویت‌های کشاورزان و دانش آن ها توجه دارد، حمایت کرده است. در حال حاضر در تلاش برای گسترش و تعمیق شیوه‌های مورد استفاده در سال ۲۰۱۲، برنامه تحقیقات مشترک محصولات کشاورزی (که اکنون با نام همکاری جهانی برای نظام‌های غذایی انعطاف‌پذیر[11] یا CRFS شناخته می‌شود) شبکه‌های تحقیقات کشاورزان [12]را به عنوان رویکردی پیشنهاد کرد که می‌تواند به ایجاد و اشتراک‌گذاری دانش از طریق شبکه‌های ذینفعان مرتبط کمک کند (نلسون و همکاران، ۲۰۱۶). این شبکه‌ها، کشاورزان، مؤسسات تحقیقاتی، سازمان‌های توسعه و دیگران را گرد هم می‌آورند تا با در نظر گرفتن نیازها، اولویت‌ها و خرد کشاورزان محلی – از جمله زنان و سایر گروه‌های به حاشیه رانده شده تاریخی – به دنبال راه‌حل‌های بوم شناختی متناسب با شرایط خاص باشند.

رویکرد شبکه‌ تحقیقات کشاورزان از سنت‌ها و ایده‌های موجود در تحقیقات مشارکتی کشاورزان و دیدگاه‌های منتقد به شیوه‌هایی که ساختارهای قدرت ریشه‌دار، اشکال خاصی از دانش، به‌ویژه علوم غربی و اطلاعات به زبان انگلیسی را در اولویت قرار داده‌اند، الهام گرفته است. وجود ساختارهای ریشه دار قدرت و تفوق بخش هایی از دانش غربی موجب می گردد که طیف گسترده‌ای از شواهد، در پیشبرد شیوه‌های عادلانه‌تر و مبتنی بر محیط زیست در کشاورزی و بسیاری از حوزه‌های دیگر مورد توجه و استفاده قرار نگیرند (اتحاد جهانی برای آینده غذا[13]، 2021).

امروزه حدود سی و شش شبکه تحقیقات کشاورزان توسط همکاری جهانی برای نظام‌های غذایی انعطاف‌پذیر تأمین مالی می‌شوند که ممکن است شامل صدها یا حتی هزاران کشاورز در جوامع مختلف باشند. این شبکه‌ها در رشته‌کوه‌های آند، غرب آفریقا و شرق و جنوب آفریقا واقع شده‌اند. ایده‌ها و رویه‌هایی که آن ها ترویج می‌دهند، در مناطق دیگر نیز مورد توجه قرار می‌گیرند، همان طور که برداشت‌های همکاری جهانی برای نظام‌های غذایی انعطاف‌پذیر از کارهای همسو در جاهای دیگر کره زمین الهام گرفته است. در واقع، تحقیقاتی برای مقایسه نمونه‌هایی از شبکه‌های تحقیقات کشاورزان و سایر رویکردها انجام شده است وسیاست‌های کشاورزی بوم‌شناختی که خواستار رویکردهای متنوع تری از این دست هستند، در کشورهایی مانند تانزانیا و کنیا در حال تدوین هستند (Tchuwa 2020; Oberson et al., 2024).

شبکه‌ های تحقیقات کشاورزان از مجموعه‌ای از اصول به عنوان راهنمای عمل استفاده می‌کنند. این اصول، روش‌های کاری را نشان می‌دهند که شامل تنوع کشاورزان می‌شود و کشاورزان و سایر بازیگران را به طور برابر در فرآیند تحقیق وارد می‌کند. تحقیقات باید به خلق مشترک دانشی که مفید است و مزایای عملی برای کشاورزان فراهم می‌کند، کمک نماید و در نهایت، شبکه‌ها یادگیری و اشتراک‌گذاری بین ذینفعان و فراتر از آن را تسهیل می‌کنند. نحوه استفاده از این اصول در عمل توسط ریچاردسون و همکاران (۲۰۲۱) بررسی شده است.

در اکتبر 2024 در کیسومو، کنیا نشستی به منظور ایجاد فرصتی برای گفتگو در مورد چالش‌ها و فرصت‌های انجام تحقیقات کشاورز محور در حوزه بوم‌شناسی کشاورزی و حمایت از تغییر در هنجارهای جهانی تحقیقات به سوی هم آفرینی دانش برگزار شد. این رویداد به طور مشترک توسط همکاری جهانی برای نظام‌های غذایی انعطاف‌پذیر ، سازمان تحقیقات کشاورزی و دامداری کنیا ، دانشگاه الدورت و انجمن مدیریت مشارکتی کاربری بوم شناختی زمین در کنیا برگزار شد. حدود ۱۲۰ کشاورز، محقق، کارمند سازمان‌های مردم‌نهاد، نیکوکاران، کارمندان دولت، سیاست‌گذاران و افراد دیگر را برای یک رویداد ۴ روزه گرد هم آورد. ما در اینجا برخی از بازتاب‌های حاصل از گفتگوی بین شرکت‌کنندگان را به اشتراک می‌گذاریم.

زمینه‌های متنوع اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی مناطق مختلف به این معنی است که شکل‌گیری و عملکرد شبکه‌های تحقیقات کشاورزان متفاوت است. برای مثال، در غرب آفریقا، سازمان‌های کشاورزی بسیار قوی و احتمالاً دارای جایگاهی مشابه با خدمات ترویجی در شرق و جنوب آفریقا هستند. در شرق و جنوب آفریقا  سازمان‌های مردم‌نهاد محلی این نقش را ایفا می‌کنند. در رشته‌کوه آند، تحقیقات شبکه‌ای کشاورزان اغلب توسط فرهنگ، معنویت و تاریخ مردم بومی و جهان‌بینی‌های آن ها شکل می‌گیرد. مسائل و پرسش­های تحقیقاتی که توسط شبکه‌های تحقیقات کشاورزان مورد بررسی قرار می‌گیرند، بسته به زمینه نیز متفاوت هستند. به عنوان مثال در مالاوی، کشاورزان، کارکنان ترویج دولتی و محققان یک دانشگاه محلی به طور جمعی گزینه‌های سلامت خاک را برای مقابله با چالش حاصلخیزی خاک در نظام های مزرعه داری مبتنی بر ذرت آزمایش و تطبیق داده‌اند. فرآیند هم‌آفرینی منجر به افزایش ادغام حبوبات در سیستم‌های تحت سلطه ذرت و ترجیح کودهای آلی به جای اصلاح‌کننده‌های معدنی خاک شده است که منجر به شیوه‌های کشاورزی-اکولوژیکی    متنوع تر می‌شود.

شبکه‌های تحقیقات کشاورزان روشی مؤثر برای گرد هم آوردن دانش، ایده‌ها، مهارت‌ها و تجربیات مختلف برای پیشبرد کشاورزی بوم‌شناختی هستند. اشتراک‌گذاری در گروه‌های کشاورزی و بین گروه‌های درون یک شبکه، یکی از اجزای اصلی شبکه‌های تحقیقات کشاورزان است. با این حال، این گردهمایی نشان داد که فرصت نادر تبادل نظر بین افرادی از زمینه‌ها و محیط‌های بسیار متفاوت نیز ارزشمند است، به خصوص با توجه به این نکته که ارتباط رو در روی جنوب-جنوب سرشار از مواهب است. تعاملات بین افراد از کشورها، نهادها و رشته‌های مختلف، امکان به اشتراک‌گذاری فناوری‌ها را فراهم کرد، مانند کاری که در رشته‌کوه آند با یک اپلیکیشن هواشناسی انجام می‌شود که اطلاعات و هشدارهای به‌موقع در مورد سیستم‌های آب‌وهوایی بسیار محلی ارائه می‌دهد تا کشاورزان بتوانند ریسک را کاهش دهند. بسیاری از شرکت‌کنندگان از آفریقا به کار نوآورانه آن ها بسیار علاقه‌مند شدند.

از سوی دیگر، در فرآیندهای شبکه‌های تحقیقات کشاورزان مشاهده شده است که کشاورزان بیش ترین اعتماد را به اطلاعات حاصل از مشاهدات خود و نزدیکان خود دارند. آن ها همیشه متقاعد نمی‌شوند که اطلاعات افراد و مکان‌هایی که نمی‌شناسند، مرتبط یا قابل اعتماد باشد. برای مثال، در یک شبکه تحقیقات کشاورزان مالاوی، اشتراک‌گذاری اطلاعات محدود به کشاورزان همان روستا و تنها یک گروه جنسی بود. بنابراین چالش انتقال دانش به روشی که قابل اعتماد باشد، همچنان پابرجاست.

جایی که کشاورزان به عنوان شرکای برابر با دیدگاه‌های ارزشمند و دانش محلی شناخته می‌شوند و همچنین ظرفیت مشارکت در هم آفرینی دانش. یک رویکرد شبکه‌ تحقیقات کشاورزان می‌تواند به تغییر روابط قدرت و حمایت از نمایندگی کشاورزان کمک کند. به عنوان مثال، یک چنین شبکه ای در کشور  مالاوی رویکرد جالبی را برای آزمایش اتخاذ کرده است. برخی از گزینه‌های آزمایش در سراسر شبکه مورد توافق قرار گرفته‌اند. گزینه‌هایی به این موارد  اضافه شد که تنها توسط گروه کوچکی از کشاورزان آزمایش می‌شوند و سپس کشاورزان به صورت انفرادی، سازگاری‌های دیگری را که فقط خودشان به آن ها علاقه‌مند هستند، اضافه می‌کنند. این امر مستلزم طرح‌های تحقیقاتی انعطاف‌پذیری است که می تواند اصول تجربی سنتی مانند تکرار، تصادفی‌سازی و قدرت آمار را به چالش بگیرد. فرآیند هم‌آفرینی نوعی مذاکره است و بنابراین مستلزم تصمیم‌گیری‌های مشترک در مورد موضوع مورد بررسی، داده‌های جمع‌آوری‌شده و موارد دیگر است. دانش محلی که ممکن است هیچ مبنای علمی نداشته باشد، باید به عنوان بخشی از فرآیند تحقیق شنیده و درک شود.  با این حال، کشاورزان همیشه نمی‌خواهند در تمام مراحل یک فرآیند تحقیق مشارکت داشته باشند و این امر چالش‌هایی را برای ایده‌آل مشارکت کامل در کل فرآیند ایجاد می‌کند.

محققان، کشاورزان و سازمان‌های حمایتی علایق و روش‌های متفاوتی برای ایجاد دانش دارند. درک این تفاوت‌ها در یادگیری نحوه همکاری تاثیر دارد، و نتیجه با کاری که هر یک از گروه‌ها به تنهایی انجام می‌دادند متفاوت است. محققان به روش‌هایی قوی با آزمایش فرضیه‌ها که در برابر بررسی‌های انتقادی مقاوم هستند، با استفاده از مفاهیمی مانند تکرار و بی‌طرفی، به ساختن معرفت مبادرت می ورزند. آن ها اغلب به پیامدهای نظری برای درک سازوکار‌ها و همچنین کاربردهای عملی نتایج خود علاقه‌مند هستند. کشاورزان با آزمایش در مزارع خود، مشاهده و مقایسه با سایر قطعات زمین، کشاورزان دیگر و مثلاً از سالی به سال دیگر، دانش خود را افزایش می‌دهند. کشاورزان اغلب از مجموعه‌ای از دانش سنتی نیز بهره می‌برند که نسل به نسل منتقل شده و ممکن است مختص فرهنگ، شیوه‌های کشاورزی و فضاهای خاص آن ها باشد. رویکرد محققان اغلب به دلیل ارائه پاسخ خوب به پرسش اشتباه مورد انتقاد قرار می‌گیرد، در حالی که رویکرد کشاورزان می‌تواند مدت زیادی طول بکشد تا دانشی قابل اعتماد تولید کند.

 با همکاری و درک دیدگاه‌های مختلف، اشکال جدیدی از دانش مشترک می‌تواند پدیدار شود و روابط مبتنی بر اعتماد و احترام ایجاد گردد. کشاورزان ممکن است در مورد اهمیت مقایسه موارد مشابه با یکدیگر، عدم تداخل اثرات چندگانه، اجتناب از اتکای بیش از حد به مشاهداتی که ممکن است موارد غیرمعمول باشند و مواردی از این دست بیاموزند. محققان و مروجان ممکن است به نقش تجربیات زراعی کشاورزان در افزایش همزمان سلامت خاک، تنوع‌بخشی به محصولات و کاهش تقاضای نیروی کار پی ببرند، همان طور که در یک شبکه تحقیقات کشاورزان در مالاوی مشاهده شد.

یک رویکرد شبکه تحقیقات کشاورزان می‌تواند فراتر از تولید، به سایر بخش‌های سیستم غذایی و محیط زیست محلی گسترش یابد، برای نمونه در زمینه هایی همچون کاربری زمین، فرآوری، بازاریابی، اقتصادهای پسماند و چرخشی، سیاست‌گذاری و تجارت جهانی. همچنین این رویکرد  به ما کمک می‌کند تا در مورد مسائل دیگری مانند سلامت، تغذیه و حفاظت از محیط زیست فکر کنیم. جالب اینجاست که بسیاری از شبکه های تحقیقات کشاورزان که به عنوان پروژه‌های تحقیقاتی شروع به کار کرده‌اند، در زمینه هایی همچون فرآوری و بازاریابی و در برخی موارد محصولاتی که از پسماند تولید می‌شوند گسترش یافته‌اند. این ااقدام ها باعث ایجاد اشتغال، اغلب برای گروه‌های زنان، می‌شود و به عرضه محصولاتی که آزمایش شده‌اند و مؤثر شناخته شده‌اند، کمک می‌کند. برخی از نمونه‌ها شامل بازاریابی کود زیستی بوکاشی[14] یا آفت‌کش‌های زیستی است. در غرب آفریقا، سازمان‌های کشاورزی اکنون بذرهایی را که از برنامه‌های مشارکتی اصلاح نباتات توسعه یافته‌اند، تولید و به بازار عرضه می‌کنند. در مالاوی، تحقیقات به بهبود سیستم‌های بذر به رهبری کشاورزان و همچنین بازاریابی و فرآوری بذر برای محصولات نادیده گرفته شده و کم استفاده شده کمک کرده است. سایر ساختارها و فرآیندهای شبکه تحقیقات کشاورزان توانستند برای حمایت از اقدام جمعی مورد استفاده قرار گیرند و نتایج آزمایش‌ها روی انواع مختلف غلات و دانه‌ها را برای فرآوری و فروش آردهای مغذی، فرنی، بیسکویت و موارد دیگر به کار گرفته‌اند. در یکی از پروژه‌های شبکه تحقیقات کشاورزان در غرب آفریقا، مردم در حال پرورش زنبورهای شکارچی برای کنترل کرم سر در ارزن هستند و موضوعات جدیدی مانند استفاده از زباله های انسانی برای افزایش حاصلخیزی خاک، به عنوان بخشی از یک اقتصاد چرخشی که مناطق روستایی و شهری را به هم متصل می‌کند، پدیدار شده‌ است.

ساختارها و فرآیندهای شبکه تحقیقات کشاورزان می‌توانند برای حمایت از اقدام جمعی مورد استفاده قرار گیرند. این مهم به واسطه سازمان‌های کشاورزی، سازمان‌های مردم‌نهاد یا کمیته‌های محلی مستقر در روستاها عملی می گردد. تجربه همکاری و مدیریت سایر اقدامات، و همچنین اعتمادسازی‌های انجام‌شده، این تلاش‌های جمعی را برای پاسخگویی به نیازهای مشترک تسهیل می‌کند. نمونه‌هایی از آن شامل فعالیت تناوبی نیروی کار برای تراس‌بندی و جلوگیری از فرسایش خاک، درخواست از دولت‌های محلی برای تغییر سیاست‌ها، اقدام برای مهار بیماری‌های گیاهی و موارد دیگر است. این ساختارهای جمعی اگر از نظر تنوع عضویت مورد نظارت قرار نگیرند، ممکن است به عنوان واسطه‌ای برای طرد سایر اعضای به حاشیه رانده شده جامعه عمل کنند.

شبکه‌های تحقیقات کشاورزی نوشدارو نیستند. آن ها یک رویکرد در حال تکامل هستند که هدفش گنجاندن تنوع بیش تری از کشاورزان در فرآیندهای هم آفرینی دانش با سایر ذینفعان، به روش‌هایی عادلانه، مشارکتی و حمایت از عاملیت کشاورزان است. یادگیری همکاری به این شکل، فرآیندی برای همه افراد درگیر است و مستلزم فروتنی، صراحت و تلاش برای برچیدن سیستم‌های سرکوبگرانه‌ای مانند استعمار و اثرات آن است. هر شبکه تحقیقات کشاورزان چالش‌هایی برای تعامل و یادگیری دارد. اما ما معتقدیم که مسیر رسیدن به یک سیستم غذایی مقاوم، فراگیر و پایدار برای همه، نیازمند این نوع گفتگوی علمی و همچنین احترام راسخ به قدرت و عاملیت کشاورزان و کسانی است که با آن ها کار می‌کنند. در بستر بحران‌های متعدد زیست‌محیطی و اجتماعی-اقتصادی، باید شاهد گسترش کشاورزی بوم‌شناختی و سایر رویکردهای در واقع احیاکننده در سراسر سیستم غذایی باشیم.

نتیجه کلی این گردهمایی آن بود که شبکه های تحقیقات کشاورزان سهم غنی و ارزشمندی در خلق دانش برای گذار به کشاورزی بوم‌شناختی دارند. آن‌ها در ارتباط با زمینه‌های محیطی خود متنوع و سازگار و پویا هستند. این بدان معناست که آن ها قادرند همزمان با تکامل، به مسائل تحقیقاتی جدید بپردازند و همچنین می‌توانند به سمت توسعه کسب‌وکار یا پروژه‌هایی که مسائل اجتماعی-اقتصادی مانند مهاجرت روستایی یا بیکاری جوانان را شامل می شوند، حرکت کنند. به نظر می‌رسد که شبکه های تحقیقات کشاورزان به تکامل خود ادامه خواهند داد، روش‌های جدیدی برای کار ایجاد می‌کنند و انواع مختلفی از بازیگران را در طول زمان درگیر خواهند نمود.

منابع

1-Global Alliance for the Future of Food, The Politics of Knowledge: Understanding the Evidence for Agroecology, Regenerative Approaches, and Indigenous Foodways. n.p.: Global Alliance for the Future of Food, 2021.

2-Nelson, R., Coe, R. and Haussmann, B. I. G. (2019) ‘Farmer research networks as a strategy for matching diverse options and contexts in smallholder agriculture’, Experimental Agriculture, 55(S1), pp. 125–144. doi: 10.1017/S0014479716000454.

3-Oberson, Nathalie, Hannatou O Moussa, Ali M Aminou, Yosef Gebrehawaryat Kidane, Juliet Nangamba Luo, Alessandra Giuliani, Eva Weltzien, and Bettina IG Haussmann. 2024. “Participatory Research at Scale: A Comparative Analysis of Four Approaches to Large-Scale Agricultural Technology Testing with Farmers.” Outlook on Agriculture 53 (4): 320–35. https://doi.org/10.1177/00307270241295763.

4-Richardson, M., Coe, R., Descheemaeker, C., Haussmann, B., Wellard, K., Moore, M., Maland Cady, J., Gubbels, P., Tchuwa, F., Paz, R. Y. and Nelson, R. (2022) ‘Farmer research networks in principle and practice’, International Journal of Agricultural Sustainability, 20 (3), pp. 247-264. doi: 10.1080/14735903.2021.1930954.

5-Tchuwa, F. (2020). Pushing boundaries of farmer participation: an analysis of farmer-centered approaches applied in interventions supporting soil health management in smallholder maize-legume farming systems of Malawi. [PhD Thesis]. University of Greenwich.

[1] Farmer research networks as an approach to inclusive knowledge co-creation

[2] Mary Richardson

[3] Ric Coe

[4] Frank Tchuwa

[5] Daimon Kambewa

[6] Kate Wellard Dyer,

[7] Sara Namirembe

[8] Carolyn Phiri

[9] Agroecology Knowledge Hub

[10] McKnight Foundation

[11] Global Collaboration for Resilient Food Systems

[12] Farmer Research Networks

[13] Global Alliance for the Future of Food

[14] کود بوکاشی یک اصلاح‌کننده خاک ارگانیک تخمیر شده است که با تخمیر مواد آلی با میکروارگانیسم‌های مفید ساخته می‌شود و در نتیجه کودی غنی از مواد مغذی به دست می‌آید که سلامت و حاصلخیزی خاک را بهبود می‌بخشد- مترجم