نام کتاب: زمین تو، زمین من، زمین ما. راهبردهای روستاها برای حفظ دسترسی به زمین زراعی برای مزرعه­داری دهقانی و کشاورزی زیستی

YOUR LAND, MY LAND, OUR LAND: GRASSROOTS STRATEGIES TO PRESERVE FARMLAND  ACCESS TO LAND FOR PEASANT FARMING AND AGROECOLOGY

ناشر: پلتفرم اروپا و آسیای مرکزی نییلینی (Nyéléni) برای حق حاکمیت بر خوراک   

تاریخ انتشار: آوریل ۲۰۲۰

تعداد صفحات: ۱۶۴

این کتاب راهنما توسط پلتفرم اروپایی و آسیای مرکزی نییلینی (Nyéléni) برای حق حاکمیت بر خوراک[۱]انتشار یافته است که جنبشی است برای تقویت حاکمیت بر خوراک در اروپا و با اندیشه­های حمایت از مبارزات محلی برای زمین و تلاش و پیوند بین تجربه های متفاوت در این زمینه. این اثر حاصل فرآیند یک کار جمعی است که بسیاری از سازمان ها و نویسندگان را درگیر کرده است. کتاب به لطف یک پروژه اروپایی در مورد راهبردهای نوآورانه زمین و دسترسی به زمین برای کشاورزی زیستی در اروپا (LandStrat) منتشر شد که سازمان­های مختلفی را که درگیر مسائل زمین بودند گرد هم آورد.

در اروپا، طیف وسیعی از مبارزات زمین و تجارب در طول دهه های گذشته در مورد حفاظت از زمین­های کشاورزی و اعطای دسترسی به زمین برای دهقانان و کشاورزی زیستی، در بسیاری از موارد به صورت جمعی و اجتماعی پدیدار شده و توسعه یافته است.­

این مبارزات علیرغم مشکلات نشان می دهد که در واقع برای حفاظت از زمین‌های کشاورزی به‌عنوان یک منبع بنیادی جمعی، اعطای دسترسی دهقانان، جوانان، کارگران بی‌زمین روستایی، کشاورزان جدید به زمین، و در عین حال مبارزه با زمین خواری، تمرکز زمین در دست عده ای و البته با هدف ممانعت از تخریب آن، راه­هایی وجود دارد.  هدف آن ارائه امید و الهام به جنبش حق حاکمیت بر خوراک [۲]در اروپا برای حمایت از مبارزات محلی آن ها برای زمین است. همچنین هدف این اثر تغذیه فکری این مبارزات با دانش عملی نظام یافته است که از طیف گسترده رویکردها و گزینه های راهبردی مبتنی بر وقایع و تجربه های واقعی و موفق استفاده می­کند.

در دهه‌های اخیر، قاره اروپا در معرض ترکیب پیچیده‌ای از سیاست‌های کشاورزی و غذایی، موافقت‌نامه‌های تجارت آزاد، سیاست‌های آزادسازی و انرژی بوده است که خود تحت سلطه بازار، پروژه‌های زیرساختی و معدنی، و شهرنشینی بوده اند.. مثال های عینی از فقدان ساز و کارهای نظارتی کافی در رابطه با بازارها و قیمت ها، قوانین مختلف ملی و افزایش تغییر کاربری زمین کم نیستند.

در نهایت این وقایع  منجر به صنعتی شدن نظام کشاورزی و کالایی شدن نقطه شروع آن یعنی زمین شد.  پیامدهای این تحول عظیم در نواحی روستایی اروپایی متعدد است. از آن جمله اند کاهش شدید تعداد کشاورزان، تمرکز زمین در دست شماری اندک، پیر شدن جمعیت کشاورز،  قیمت های در نوسان[۳] که کشاورزان را از یک زندگی آبرومندانه باز می دارد، اتلاف اراضی کشاورزی، تخریب سریع خاک و اکوسیستم ها که در عین حال با تبدیل زمین به یک وثیقه برای حرکت آزاد سرمایه همراه است؛ اگرچه به باور کتاب زمین نه تنها یک کالا نیست؛ بلکه منبعی است طبیعی و اساس همه تولیدات مواد غذایی است که بسیاری از حقوق اساسی بشر و دهقانان مانند حق خوراک، حق کار، و حق داشتن درآمد و معیشت مناسب بر آن استوارند.

سیاست های واقعی اصلاحات ارضی و کنترل و توزیع مجدد زمین های کشاورزی در حال ناپدید شدن اند و کارگران کشاورزی، چه افراد محلی و چه عمدتاً مهاجران، مجبور به پذیرش دستمزدهای پایین و شرایط نامطمئن اجتماعی و کاری اند. به این ترتیب دلیل خوبی وجود دارد که برای اولین بار مجمع عمومی سازمان ملل متحد، حقوق بشر جوامع دهقانی برای زمین را در ماده ۱۷ اعلامیه سازمان ملل متحد در مورد حقوق دهقانان و سایر افراد شاغل در مناطق روستایی (۲۰۱۸)[۴] به رسمیت بشناسد. به رسمیت شناختن در زمانی به وقوع می پیوندد که جوامع محلی در حال تجربه عواقب تمرکز زمین، زمین خواری و کالایی شدن زمین اند که در سراسر جهان از جمله در اروپا در حال وقوع است؛ اما متأسفانه اکثر کشورهای اروپایی تصمیم گرفتند از تصویب این اعلامیه تاریخی خودداری کنند.

علیرغم بسیاری از سیاست های اروپایی و ملی که باعث صنعتی شدن کشاورزی و کالایی شدن زمین می­شود، هنوز مقاومت زاینده ای وجود دارد. در اروپا مجموعه عظیمی از مبارزات و تجربه­ها برای حفاظت از زمین­های کشاورزی و اعطای دسترسی به زمین برای کشاورزی دهقانی و زیستی در بسیاری از موارد به صورت جمعی و اجتماعی به وجود آمده و توسعه یافته است. علیرغم مشکلات، این مبارزات نشان می‌دهد که در واقع راه‌هایی برای حفاظت از زمین‌های کشاورزی به عنوان یک منبع بنیادی جمعی، اعطای دسترسی به زمین برای دهقانان، جوانان، کارگران بی‌زمین روستایی، کشاورزان جدید و کشاورزی زیستی در عین حال مبارزه با زمین­خواری، تمرکز زمین در دست عده­ای و تخریب زمین وجود دارد. به علاوه، این تجربه های مرتبط با زمین هم اقتصادهای محلی منصفانه­تر را پدید می­آورند و هم توسط این اقتصادها یاری می شوند. این تجربه­ها اغلب از مفهوم دگرگون­کننده حق حاکمیت خوراک به عنوان یک چارچوب استفاده می­کنند و طیف وسیعی از بازیگران محلی را گرد هم می­آورند.

در واقع، مقاومت محلی دهقانان و جوامع، یک الگوی جایگزین از تولید را به وجود می‌آورد که از نظر اکولوژیکی پایدار و از نظر اجتماعی عادلانه است. بنابراین، این تجربه­ها نه تنها نمونه‌هایی از مقاومت در برابر کالایی‌سازی زمین‌ها، بلکه راه‌حل‌هایی واقعی برای چالش‌های رویاروی  قاره اروپا و فراتر از بخش کشاورزی­اند و مواردی مانند تغییرات اقلیمی، نابرابری اجتماعی، آلودگی‌های زیست‌محیطی و توخالی‌شدن دموکراسی واقعی در حد یک اسم را نیز در بر می­گیرند. این تجربه­ها نمونه‌هایی واقعی­اند که نشان می‌دهند چگونه می‌توان مفهوم حق حاکمیت خوراک را به گونه‌ای اجرا کرد که برای اجتماعات محلی و جوامع در سطوح مختلف سودمند باشد.

پیروزی مورد نوتردام د لندز[۵] یک مثال کلیدی است که نقطه­ای نمادین و تاریخی برای مبارزات زمین و نشانه امید برای تمام قاره اروپا به شمار می­رود. در مدت بیش از بیست سال، این مبارزه طیف گسترده­ای از بازیگران را در مبارزه با پروژه عظیم فرودگاهی دو هزار هکتاری در زمین های کشاورزی، تالاب ها و جنگل های حساس از نظر زیست محیطی متحد کرد. پس از آن بود که در سراسر قاره،  مبارزات و بسیج دیگری پدیدار شدند که بسیاری از آن­ها موفقیت آمیز بودند.

به این ترتیب هدف این کتاب راهنما ارائه امید و الهام به گروه‌های فعال زمین و همچنین ارائه دانش نظام یافته و عملی در مورد رویکردهای مختلف و گزینه‌های راهبردی مبتنی بر روایت های واقعی و تجربه های موفق است.  در هر رویکرد (مباحث درون هر فصل از کتاب) مثال ها، کاربردهای منسجمی را ترسیم می­کنند و نگرش­های روشنی از ابزارهایی که می­توانند برای تقویت مبارزات محلی زمین به کار روند، به دست می­دهند. این رویکردها موضوع­های مختلفی را پوشش می‌دهند که به شش فصل تقسیم می‌شوند:

فصل ۱: زمین مهم است! دعوی زمین به عنوان امری سیاسی.

فصل ۲: قوانین زمین-چارچوب های حقوقی و سیاسی.

فصل ۳: زمین، مردم، اقدام! مبارزه برای زمین از ابتدا.

فصل ۴: زمین ما- اراضی عمومی برای کالای مشترک.

فصل ۵: سرمایه­گذاری همبستگی جامعه حول و حوش زمین.

فصل ۶: افزایش حرکت­های بازسازی.

در حالی که هدف، گردآوری نمونه‌ای از مطالعات موردی است که تنوع مبارزات و بسیج را منعکس می‌کند، مهم است که تأکید کنیم که این اثر جامعی نیست. برای مثال، دسترسی زنان به زمین یکی از حوزه‌هایی است که به اندازه کافی به آن پرداخته نشده و باید به صراحت در هنگام رسیدگی به مسائل زمین مورد توجه قرار می­گرفت.

با این حال، مشارکت کنندگان امیدوارند که گروه های درگیر در مبارزات محلی زمین، گروه‌های فعال زمین، سازمان‌های دهقانی و کشاورزان، کشاورزان آینده، انجمن‌هایی که بر روی حق حاکمیت بر خوراک کار می‌کنند، گروه‌های مصرف‌کنندگان، گروه‌های زیست‌محیطی و سایر سازمان‌های مرتبط با غذا و محیط‌زیست بتوانند از این کتابچه برای حمایت از کار خود استفاده کنند.  به این ترتیب، آن‌ها همچنین می‌توانند بر اساس کتاب راهنما کار کنند و آن را با بینش‌های بیش تر غنی سازند.

هر مثال، شامل روایتی توسط فرد، گروه یا سازمان متفاوتی است و صداها و دیدگاه‌های مختلف توسط رشته­ای مشترک به هم پیوند خورده اند. آن ها را می­توان به طور جداگانه یا با هم خواند؛ هر چند هر یک متفاوت با دیگری است؛ اما با هم برای رسیدن به یک هدف مشترک در حمایت از حقوق دسترسی به زمین مبارزه می­کنند. در پایان متن، منابع و اطلاعات بیش تری، هم در خصوص موارد خاص و هم در زمینه وسیع­تری که مسئله دسترسی به زمین در آن قرار دارد، یافت می­شود. این کتاب همچنین تلاش می­کند تجربه­های متفاوت را متصل سازد و فراخوانی است برای ایجاد ساز و کارهای جمعی حمایتی درون قاره ای در مبارزات زمین در اروپا.  این کتاب راهنما به کسانی اختصاص داده شده است که در عرصه برای دسترسی بهتر و عادلانه­تر به زمین تلاش می­کنند.

حق حاکمیت بر خوراک از نقطه نظر کتاب عبارت است از حق حاکمیت مردم برای داشتن غذای سالم و از لحاظ فرهنگ خود مناسب و تولید شده از طریق روش های سازگار با محیط زیست و پایدار و البته حق آنان برای تعریف خوراک و نظام های کشاورزی ویژه خود.

حاکمیت بر خوراک فرآیندی است که با افراد و مکان‌هایی که در آن قرار می‌گیرد سازگار می‌شود و در عمل، «روندی است کنشی» که برای همبستگی و نه رقابت، و برای ساختن جهانی عادلانه تر، از پایین به بالا تلاش می­کند. حاکمیت بر خوراک برای اعطای یک کنترل مستقیم و مردم سالارانه بر مهم ترین عناصر جامعه تحولی نظام یافته را طلب می کند؛ و این که ما چگونه خود را خوراک دهیم و تغذیه نماییم؛ چگونه زمین، آب و سایر منابع پیرامون خود را به نفع نسل های کنونی و آینده به کار برده و نگه داریم و چگونه با سایر گروه ها، مردمان و فرهنگ­ها تعامل کنیم. حاکمیت بر خوراک به منزله پیشنهادی برای بشریت از سوی سازمان های دهقانی ظهور یافت تا این موارد را بازاندیشی نماید:

– چگونگی سازمان دهی خوراک و تولید و توزیع و تجارت کشاورزی.

– چگونه زمین و منابع آبزی پروری را به کار بگیریم.

–  چگونه با یکدیگر تعامل نماییم.

[۱] Nyéléni Europe and Central Asia platform for Food Sovereignty 

[۲] Food Sovereignty

[۳] Volatile Prices 

[۴] UN Declaration on the Rights of Peasants and Other People Working in Rural Areas (2018) 

[۵]  Notre Dame des Landes