عنوان اثر: گزارش مرزهای 2025: وزن زمان – مواجهه با عصر جدیدی از چالش‌ها برای مردم و اکوسیستم‌ها.

تهیه و تنظیم : برنامه محیط زیست ملل متحد[1]

تاریخ انتشار: 10 جولای 2025

محل انتشار: نایروبی

تعداد صفحات: 100 صفحه

چکیده نویسی و معرفی : حمیدرضا زرنگار

مشخصات کتابشناختی اثر:  

همزمان با گسترش گرمای شدید در بسیاری از کشورها و تبدیل آن به یک وضعیت عادی جدید، برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد  (UNEP)در گزارش موسوم به  مرزهای ۲۰۲۵ که در روز 10 جولای (19 تیرماه) امسال منتشر شد، نسبت به افزایش خطرات سلامتی برای سالمندان هشدار می‌دهد. از دیگر تأثیرات برجسته تغییرات اقلیمی به ذوب شدن یخچال‌های طبیعی که عوامل بیماری‌زای باستانی را دوباره بیدار می‌کنند و سیل‌هایی که خطر آزاد شدن مواد شیمیایی خطرناک را در خود دارند، می‌توان اشاره کرد.

گزارش مرزهای 2025

هفتمین ویرایش گزارش مرزها، با عنوان «وزن زمان – مواجهه با عصر جدیدی از چالش‌ها برای مردم و اکوسیستم‌ها»، بخشی از طرح «مسیر آینده‌نگری» برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد است و مسائل زیست‌محیطی نوظهور و همچنین راه‌حل‌های بالقوه را برجسته می‌کند. اولین ویرایش در سال ۲۰۱۶، چهار سال پیش از همه‌گیری کووید-۱۹، در مورد خطر فزاینده بیماری‌های مشترک بین انسان و دام هشدار داد. این گزارش در حالی منتشر می‌شود که جوامع در سراسر چین، ژاپن، هند، اروپا، ایالات متحده و جاهای دیگر با هفته‌ها گرمای شدید و سیل روبرو هستند.

گزارش پس از بخش های مقدماتی دارای چهار گفتار است. در گفتار اول با عنوان “جعبه پاندورا یخ زده: فعال شدن مجدد میکروب‌ها در کرایوسفر در حال گرم شدن” به شرایط زندگی زیر صفر در بخش هایی از کره زمین و همچنین چالش های ذوب کرایوسفر و میکروارگانیسم‌های دوباره فعال شده پرداخته شده است. در گفتار دوم زیر عنوان ” پاکسازی مسیر: حذف موانع برای احیای رودخانه” مسائل مربوط به سدسازی، حذف موانع برای رودخانه‌های سالم، شتاب به دست آمده برای احیای رودخانه و اطلاع‌رسانی در مورد حذف‌های آینده مطرح شده است.

یک چالش جمعیتی مهم که همانا پیر شدن در یک محیط در حال تغییر است در گفتار سوم مورد بحث قرار گرفته است. موضوع هایی همچون گذارهای جمعیتی و جمعیت‌های در حال پیر شدن، خطرات زیست‌محیطی برای جمعیت‌های در حال پیر شدن، تاب‌آوری فراگیر برای جمعیت در حال پیر شدن و مبحثی با عنوان “به سوی یک گذار تاب‌آورتر برای زندگی‌ها، جوامع و محیط زیست” از جمله مباحث گفتار سوم است.

گفتار چهارم “فراموش شده اما از بین نرفته: انتقال مجدد آلاینده‌های قدیمی بر اثر سیل” به طرح پیامدهای شیمیایی سیلاب های ویرانگر اختصاص یافته است. عناوین این گفتار عبارتند از :  پس از سیل، کشف شده، انتقال مجدد شده، توزیع مجدد شده، مدیریت و سازگاری با سیل و سرانجام مدیریت آلودگی.

خانم اینگر اندرسن[2]، مدیر اجرایی برنامه محیط زیست ملل متحد در پیشگفتار گزارش متذکر می شود:

“موج‌های گرما، در کنار سیل و کاهش پوشش یخی، از جمله مکررترین و مرگبارترین تأثیرات تغییرات اقلیمی هستند. ما باید برای خطراتی که این تأثیرات ایجاد می‌کنند، به‌ویژه برای آسیب‌پذیرترین افراد جامعه، از جمله افراد مسن، آماده باشیم. با این حال، همان طور که گزارش مرزها امسال نشان می‌دهد، راه‌حل‌هایی وجود دارد که می‌تواند به محافظت از جوامع و احیای اکوسیستم‌هایی که مدت‌ها تصور می‌شد از بین رفته‌اند، کمک کند”.

خطرات گرما برای سالمندان

بزرگسالان ۶۵ سال به بالا اکنون بخش عمده‌ای از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند،  به ویژه در مناطق شهری کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط. این گزارش خاطرنشان می‌کند که مرگ و میر سالانه مرتبط با گرما در میان سالمندان از دهه ۱۹۹۰ تاکنون حدود ۸۵ درصد افزایش یافته است. خطرات اضافی ناشی از وخامت کیفیت هوا و سیل در شهرهای ساحلی کم‌ارتفاعی که سالخوردگان در آن ها زندگی می‌کنند، نیز وجود دارد. سالمندان – به ویژه افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن، محدودیت حرکتی یا ضعف – به طور خاص در برابر مشکلات سلامتی مرتبط با گرما، از جمله بیماری‌های تنفسی، قلبی عروقی و متابولیک و افزایش مرگ و میر آسیب‌پذیر هستند.

 این گزارش توصیه می‌کند که شهرها به فضاهایی عاری از آلودگی، مقاوم و قابل دسترس با پوشش گیاهی گسترده تبدیل شوند. راهبردهای کلیدی شامل برنامه‌ریزی شهری بهتر، مدیریت ریسک بلایا مبتنی بر اجتماع و بهبود دسترسی به اطلاعات اقلیمی برای جمعیت‌های مسن‌تر است.

اوایل سال جاری میلادی شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد قطعنامه جدیدی را برای تدوین «یک سند الزام‌آور بین‌المللی در مورد حقوق بشر سالمندان» تصویب کرد، که مسیری ممکن برای افزایش ایمنی کسانی است که بیش تر در معرض تغییرات اقلیمی قرار دارند.

میکروب‌های زامبی

این گزارش، فراتر از خطراتی که برای سالمندان وجود دارد، نسبت به بیدار شدن میکروب‌های باستانی نیز هشدار می‌دهد. اگر دمای جهانی بیش از ۲ درجه سانتیگراد نسبت به سطوح پیش از صنعتی شدن افزایش یابد، این امر به طور قابل توجهی جرم کرایوسفر را کاهش می‌دهد که شامل یخچال‌های طبیعی، برف فصلی، صفحات و تاقچه‌های یخی، یخ دریا، زمین منجمد فصلی و خاک منجمد دائمی می‌شود. مناطق کرایوسفر محل زندگی ۶۷۰ میلیون نفر و همچنین میلیاردها نفر دیگر است که در مناطقی زندگی می‌کنند که آب آن ها از آن مناطق یخ‌زده سرچشمه می‌گیرد.

قارچ‌ها، باکتری‌ها و ویروس‌های خفته در این مناطق یخ‌زده می‌توانند دوباره فعال شوند و ریسک میکروبی را افزایش دهند. برای کاهش سرعت زوال یخ‌کره‌ درگزارش توصیه می‌شود که انتشار گازهای گلخانه‌ای – از جمله انتشار کربن سیاه از موتورهای دیزلی، سوزاندن زمین‌های کشاورزی و آتش‌سوزی‌های جنگلی – کاهش یابد و گردشگری در مناطق یخ‌زده‌ محدود شود. این گزارش همچنین توصیه می‌کند که تحقیقات علمی در مورد انواع میکروارگانیسم‌های یخ‌کره‌ای که از زوال یخ‌کره‌ جان سالم به در نمی‌برند، تسریع شود.

بازگشت مواد شیمیایی ممنوعه به واسطه سیلاب ها

گزارش همچنین خطرات ناشی از جابجایی مجدد مواد شیمیایی که دهه‌ها پیش ممنوع و به تدریج کنار گذاشته شدند را شناسایی می‌کند. سیل می‌تواند چنین مواد شیمیایی را که طی قرن‌ها در رسوبات انباشته شده‌اند، به سطح زمین بیاورد.

همزمان با این که سیلاب‌ها رسوبات و آوار را جابجا می‌کنند، مواد شیمیایی سمی ممکن است آزاد شده و دوباره وارد مناطق شهری یا سیستم‌های غذایی شوند. این گزارش اقدامات مؤثر برای کاهش این خطر رو به رشد را فهرست می‌کند: اقدامات کنترلی سنتی مانند خاکریزها، حوضچه‌های نگهداری، سیستم‌های زهکشی بهبود یافته، راه‌حل‌های مبتنی بر طبیعت (به عنوان مثال، رویکردهای شهر اسفنجی)، نظارت منظم بر آلاینده‌ها در مکان‌ها و محصولات متنوع و مطالعات تأثیر اقتصادی در مورد این نوع آلودگی.

رویکرد شهر اسفنجی یک استراتژی زهکشی شهری پایدار است که با تقلید از قابلیت‌های جذب و فیلتر کردن آب اسفنج، قصد دارد رواناب آب‌های سطحی را مدیریت کند. این رویکرد بر نفوذ، نگهداری، ذخیره‌سازی، تصفیه و استفاده مجدد از آب باران برای کاهش سیل، کاهش کمبود آب و تقویت اکوسیستم‌های شهری تأکید دارد.

خطر فرسودگی سدها

خطر فرسودگی سدها یکی دیگر از تهدیدهای نوظهور است که گزارش مرزهای 2025 به آن می‌پردازد. سدها در کنار مزایای فراوان، می‌توانند به جوامع بومی و وابسته به ماهیگیری آسیب برسانند و همچنین اکوسیستم‌ها را تخریب کنند. حذف سدهای بزرگ و قدیمی که نا ایمن، منسوخ یا از نظر اقتصادی غیرقابل اجرا شده‌اند، به طور فزاینده‌ای در اروپا و آمریکای شمالی در حال انجام است.

این گزارش مزایای بالقوه حذف سدها و موانع بر سر راه احیای اتصال طبیعی رودخانه‌ها برای تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها را برجسته می‌کند. معکوس کردن روند تکه‌تکه شدن رودخانه‌ها و احیای فرآیندهای طبیعی، حامی اجرای اصول سازمان ملل متحد برای ابتکارات احیای اکوسیستم است.

گزارش با تصاویر، نمودارها و نقشه های متنوع آراسته شده است. هر گفتار از منابع متعددی بهره گرفته است. گزارش توسط شماری چند از کارشناسان و صاحبنظران بین المللی محیط زیست تدوین شده است.

[1]   برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) صدای جهانی پیشرو در زمینه محیط زیست است. این برنامه با الهام بخشیدن، اطلاع رسانی و توانمندسازی ملت‌ها و مردم برای بهبود کیفیت زندگی خود بدون به خطر انداختن نسل‌های آینده ، رهبری اقدامات زیست محیطی جهانی را بر عهده دارد و مشارکت در مراقبت از محیط زیست را تشویق می‌کند.

 [2] Inger Andersen