میراث اعماق. زنان غواص «هین‌یو» جزیره ججو، جمهوری کره[1]

 برگرفته از مجموعه گزارش ویژه فائو [2]

تاریخ انتشار: 9 آگوست 2025      

مترجم: حمیدرضا زرنگار

• ریوجین[3] که اوایل به دنبال مسیر متفاوتی در زندگی بود به ججو بازگشت و تصمیم گرفت مانند مادر و مادربزرگش، یک هانیئو[4] (یا زن دریایی) شود. ریوجین کو[5] هرگز قصد نداشت راه مادر یا مادربزرگش را ادامه دهد. او آن ­ها را می­دید که صبح زود برای غواصی در سواحل شرقی جزیره ججو در جمهوری کره از خانه خارج می‌شدند. وقتی فصل مناسب بود، آن ­ها برای امرار معاش خانواده‌هایشان جوجه تیغی دریایی، صدف‌های توربان، صدف آبالون و جلبک دریایی جمع می‌کردند.

ریوجین، مانند بسیاری از هم‌نسل‌هایش، سخت درس خواند و رویای زندگی در شهر را در سر می‌پروراند. وقتی مدرک ورزشی‌اش را گرفت، آنجا را ترک کرد.در حالی که افسردگی و خستگی شغلی او را به خانه بازگرداند و خانه او را به دریا کشاند. او مانند مادر و مادربزرگش تصمیم گرفت که یک هانیئو (یا زن دریا) شود، زنان ماهیگیر مشهور و غواص آزاد ججو که تنها با استفاده از نفس، مهارت و حافظه خود از عرصه های زیر آب دریا، به اعماق اقیانوس می‌روند. هانیئوها قادرند بدون کپسول اکسیژن غواصی کنند، می‌توانند نفس خود را یک تا دو دقیقه حبس کنند، تا عمق پنج تا 20 متر غواصی کنند و ممکن است تا هفت ساعت در روز را در دریا بگذرانند. ریوجین می‌گوید: «وقتی زیر آب بودم، تنها چیزی که می‌توانستم به آن فکر کنم زنده ماندن بود. دیگر زیاد فکر نمی‌کردم. برای من، اقیانوس مثل مادر دوم است. خیلی از آن شفا گرفته‌ام و چیزهای زیادی از آن دریافت کرده‌ام.»

هانیوها به خاطر ماهیگیری در غواصی آزاد، که در آن با استفاده از نفس، مهارت و حافظه خود به اقیانوس می‌روند، مشهور هستند.

میراثی در حال ناپدید شدن

سنت هنیئو به بیش از هزار سال پیش برمی‌گردد و سوابقی از سال ۱۱۰۵ میلادی به این تجارت اشاره دارند. زنان ججو همیشه ستون فقرات زندگی جزیره بوده‌اند – ماهیگیران، کشاورزان و مادران، که اغلب نان‌آوران اصلی خانواده‌ها هستند. در دهه ۱۹۷۰، چهارده هزار هانیئو وجود داشت، اما در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ بسیاری از زنان این کار طاقت‌فرسا را ​​​​برای کار در صنایع گردشگری و تولید نارنگی ترک کردند. امروزه، کمی بیش از ببیست و هفت هزار هانیئو وجود دارد که بسیاری از آن ها در دهه هفتاد و هشتاد زندگی خود هستند. ریوجین با ۴۲ سال سن، یکی از جوان‌ترین آن هاست. در روستای ریوجین، ۸۳ هانیو فعال وجود دارد. ده نفر از آن ها قصد دارند امسال بازنشسته شوند. پایین‌تر از نسل ریوجین، غواصان کمی وجود دارند یا اصلاً وجود ندارند. ریوجین می‌گوید:

“نگرانم که در غواصی تنها بمانم. به همین دلیل از هر کسی که بخواهد یاد بگیرد استقبال می‌کنم. هر چه می‌دانم به آن ها یاد می‌دهم”

اقیانوسی در حال تغییر

گذشته از ناپدید شدن تجارت، دریا رفتن هم در حال کاهش است. آب‌های ججو به دلیل تغییرات اقلیمی در حال گرم شدن هستند. در نتیجه، ماهی‌های نیمه‌گرمسیری جایگزین گونه‌های بومی می‌شوند. شکارچیان مهاجمی مانند ستاره دریایی آمور و اختاپوس حلقه آبی در حال ظهور هستند. هانیئوها اکنون با چالش‌های جدیدی در زیر امواج روبرو هستند. ریوجین صید فراوان را در سال‌های اولیه زندگی‌اش به یاد می‌آورد. اما از آن زمان تاکنون، برداشت به کم تر از یک چهارم مقدار قبلی کاهش یافته است.

“با آن که مهارت‌های من بهتر شده، اقیانوس کم تر بار می‌دهد. سه سال پیش، 30 کیسه جلبک دریایی آگار خشک کردم. امسال فقط هفت کیسه“

با وجود این، ریوجین و جامعه‌اش به طور خودجوش به قُرق های فصلی مناطق ادامه می‌دهند، از برداشت بی رویه جلوگیری و از گونه‌های آسیب‌پذیر مانند اوبونجاک[6] (نوعی صدف آبالون) محافظت می‌کنند تا به اانعطاف‌پذیری و حفظ اکوسیستم دریایی کمک کرده باشند. هانیئوها خود را به همان اندازه که جستجوگر غذا می‌دانند، مراقب نیز می‌دانند. آن ها با حمایت دولت استانی، ستاره‌های دریایی مهاجم را شکار می‌نمایند، توتیای دریایی را قبل از آن که بستر جلبک‌های دریایی را از بین ببرند، جمع‌آوری می‌کنند و صدف‌های آبالون و خیارهای دریایی جوان را رها  می‌سازند.

عصری نوین

با وجود این روندها، حمایت و علاقه عمومی به هانیئو رو به افزایش است. در سال ۲۰۱۶، یونسکو فرهنگ ججو هانیئو را به عنوان میراث فرهنگی ناملموس بشریت به رسمیت شناخت و در سال ۲۰۲۳، سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (FAO) سیستم شیلات ججو هانیئو را به عنوان یک نظام میراث کشاورزی مهم جهانی (GIAHS) در سال ۲۰۲۳ تعیین کرد و اهمیت هانیئوها را به عنوان متولیان تنوع زیستی دریایی، شیوه‌های برداشت پایدار و اخلاق جمعی فوق‌العاده تأیید کرد. کیونگ-هو کو[7]، مدیر بخش میراث فرهنگی هانیئو در استان خودمختار ویژه ججو[8] می‌گوید این تقدیرنامه از اهمیت بالایی برخوردار است. وی ادامه می دهد:

“این امر جایگاه ججو هانیئو را ارتقا می‌دهد، به انتقال این میراث ارزشمند به نسل‌های آینده کمک می‌کند و به توسعه جامعه محلی یاری می‌رساند. با وجود شرایط سخت کاری، تغییرات زیست‌محیطی، کاهش منابع دریایی، پیری و ورود کم هانیئوهای جدید، آن ها نماد هویت قوی زنانی هستند که معیشت خود را بر اساس جامعه ماهیگیری سنتی حفظ می‌کنند”

دولت ججو در تلاش است تا شیوه زندگی هانیئو را حفظ کند. به گفته مدیر کو، امسال 27.3 میلیارد وون (20 میلیون دلار آمریکا) برای بهبود رفاه هانیئوها، حمایت از درآمدشان، بهبود محیط کاری آن ها و حفظ و انتقال فرهنگ هانیئو سرمایه‌گذاری شده است. دولت اکنون هزینه‌های پزشکی آسیب‌های مرتبط با غواصی را پرداخت می‌کند، به افراد هفتاد و هشتاد ساله کمک هزینه مالی می‌دهد و برای افراد بالای ۷۵ سال که مایل به بازنشستگی هستند، مزایایی در نظر گرفته است. دولت محلی علاوه بر این، جشنواره‌ها، اجراها، نمایشگاه‌ها و حمایت از آیین‌های شمن‌گرایانه هانیئو را سازماندهی می‌کند. آن ها همچنین مدارسی برای آموزش نسل جدیدی از هانیئو بنا کرده اند.

بیش از یک شغل، میراثی زیستی

در دنیایی که با سرعت زیادی در حال تغییر است، هانیئوهای ججو درسی در مورد اجتماع، پایداری و تاب‌آوری ارائه می‌دهند. آن‌ها شیوه‌ای از زندگی را تجسم می‌کنند که به محدودیت‌های طبیعت احترام می‌گذارد و وابستگی متقابل را به جای استثمار ارج می‌نهد. ریوجن می‌گوید:

“مردم به این می‌گویندشغل سه‌بعدی، کثیف، خطرناک، طاقت‌فرسا. اما برای من این بالاترین نوع رضایت شخصی است. هر روز صبح با چهار فرزندم آشفته‌ام، اما وقتی به دریا می‌روم، هیجان‌زده‌ام«امروز دریا چه چیزی به من خواهد داد؟» آن هیجان، آن شفا – این یک «نشئه‌ی آبی» است.

همچنین حسی قوی از اجتماع وجود دارد، هانیئوها مراقب یکدیگر هستند. سومبی[9] – سوت نمادین هانیئوها هنگام روی آب آمدن – فقط یک سنت نیست؛ بلکه یک طناب نجات، نشانه بقا است. ریوجن توضیح می‌دهد که شما با دیگران در محدوده دیدتان غواصی می‌کنید و ما همیشه با صدای سومبی یکدیگر را صدا می‌زنیم. یعنی من هنوز اینجا هستم.

“زنان همیشه نقش مهمی در ججو ایفا کرده‌اند. از نظر من، هانیئوها زن هستند و زنان هانیئو هستند – این منبع غرور فوق‌العاده‌ای است.”

فائو در سال ۲۰۲۳ سیستم شیلات ججو هانیئو را به عنوان یک سیستم میراث کشاورزی مهم جهانی (GIAHS) تعیین

و اهمیت هانیئو را به عنوان متولی تنوع زیستی دریایی، شیوه‌های برداشت پایدار و یک اخلاق جمعی فوق‌العاده تأیید کرد.

[1] Heritage of the deep.  The ‘haenyeo’ women divers of Jeju Island, Republic of Korea

[2] FAO FEATURE STORY

[3] Ryoujin

[4] Haenyeo

[5] Ryoujin Ko

[6] Obunjak

[7] Kyung-ho Ko

[8] Director of the Haenyeo Cultural Heritage Division at Jeju Special Self-Governing Province

[9] Sumbi